مطالعۀ تطبیقی اسقاط شرط بیاعتبار در فقه اسلامی و حقوق ایران
نویسنده مسئول: وکیلی مقدم، محمد حسین؛
چکیده:
دیدگاه مرسوم، شرط مبطل را موجب بیاعتباری مطلق عقد قلمداد میکند و هر نوع تصحیح و احیای عقد از طریق اسقاط شرط را غیرممکن میداند. در مقابل، رویکرد فقهای متأخر و حقوقدانان پذیرش امکان حذف شرط بیاعتبار از عقد است. در این نوشته ضمن مقایسۀ مفهومی اسقاط شرط بیاعتبار با نهادهای مشابه، نظریات فقهای مذاهب خمسه پیرامون امکان و آثار اسقاط شرط بیاعتبار تحلیل و با ارزیابی ادلۀ موافقان و مخالفان، قوّت و ضعف هر یک تبیین شده است. میتوان پذیرفت که رویکرد جدید و پذیرفتنی موافقان، بر پایۀ بازنگری در رابطۀ عقد و شرط و به رسمیت شناختن نوعی موجودیت اعتباری برای عقد باطل بنا شده است. با توجه به تعدد قانونها و بالا بودن احتمال استفاده از شروط بیاعتبار و با تکیه بر ارتکاز عرفی مبنی بر امکان حذف جزء فاسد از عقد، رویکرد جدید دارای مزایای متعدد عملی است که ادلۀ مطرحشده در این مقاله، امکان آن را از نظر علمی نیز توجیهپذیر و پذیرفتنی میکند. در قانون مدنی ایران نیز در این زمینه منعی وجود ندارد و با توجه به مبانی و اطلاق مواد مرتبط، میتوان این دیدگاه را با موضع قانون ایران سازگار دانست.