خلیل قبله ای خویی
خلیل-قبله-ای-خوییخلیل قبله ایخلیل قبله ایخلیل
خلیل قبله ای در سال 1304 هجری شمسی مصادف با محرم سال 1344 هجری قمری در روستایی به نام محله قاضی در شهرستان خوی (6) واقع در استان آذربایجان غربی و در خانواده ای متدين و زحمتكش دیده به جهان گشود. محله قاضی، آن زمان بيرون دروازه های شهر قرار داشت و ساكنان آنجا كشاورز و دامدار بودند. مرحوم قبله ای در خاطرات خود می گوید: "پدرم كشاورز بود و اجدادم تا آنجا كه می دانم، روحانی بودند و هنوز آثاری از آنها يادگار مانده که برخی از آنها همچون كتاب نهج البلاغه مرحوم ابراهيم خويی، ديگری رياض المسائل و يكی هم شرح لمعه است."در سال 1311 شمسی در دبستان فردوسی آغاز به تحصیل نمود، بعد از يك سال، مدير دبستان فردوسی آقای ميرموسی نقيبی(7) به مدرسه ديگری به نام شاهپور (17 شهریور) منتقل شده و ايشان همراه وی به آن دبستان می رودو تا پایان دوره اول در آن مدرسه مشغول به تحصیل می گردد.لیکن به دلایلی که در خاطرات نقل می شود قادر به ادامه تحصیل در دوره های بالاتر نبوده و چند سالی در تحصیل وقفه ایجاد میشود. "در شهر خوی تنها يك دبيرستان بود كه آن هم تا سيكل اول كلاس داشت و دانش آموزان بايد برای ادامه تحصيل به اروميه می رفتند. دبيرستان های آن شهر هم تعدادشان كم و در انحصار فرزندان افراد خاص بود. به همين جهت بیشتر افراد از تحصيلات دبيرستانی محروم بودند." (8) لازم به توضیح است در سال۱۳۰۱ شمسی آقای علی اصغر موثقی به ریاست معارف خوی منصوب شد. او در مدت ۷ سال ریاستش، ضمن فراهم ساختن مقدمه تأسیس مدرسه دخترانه در سال۱۳۰۳ کلاسهای دبیرستان را نیز ایجاد کرد در سال۱۳۰۵ شمسی دبستان فردوسی با چهار کلاس درس در محله شهانق دایر شد که بعدها۲ کلاس نیز به آن افزوده شد.از جمله مدارس دیگری که در فاصله سال۱۳۰۵ تا۱۳۳۰ تأسیس شدند همچون در سال۱۳۰۵ مدرسه پهلوی در خوی، یکباب در فیرورق و یکباب در ایواوغلی، سال۱۳۰۶ مدرسه شاپور در محله امامزاده(۱۷ شهریور فعلی)، سال۱۳۱۳ دبستان مختلط (پسر و دختر) بنام اردیبهشت، دبیرستان خسروی،سال۱۳۱۹ شش باب دبستان در اطراف شهر خوی افتتاح گردید.(9)
مدرسه نمازی خوی:
قبل از روی كار آمدن پهلوی اول ، سه حوزه علميه مهم در خوی بود كه به دستور دولت وقت مدارس مذکور تعطیل گردیدند. لذا وی مدتی از تحصیل محروم می ماند، ابتدا تصمیم می گیرد که به امر کشاورزی اقدام کند و راه پدر را در پیش گیرد لیکن با مخالفت جدی پدر مواجه می شود، او در خاطرات خود می گوید: "پدرم در ارتباط با تولد من خوابي ديده بود و برداشت او از آن خواب اين بود كه من نبايد به كار كشاورزي بپردازم و بايد درس بخوانم و عالم بشوم" (8) به همین منظور پس از بازگشایی مدرسه نمازی خوی جهت ادامه تحصیل در زمینه دروس حوزوی به مدرسه نمازی خوی می رود. از روحانيونی كه بعد از بازگشايی و بازسازی مدرسه علميه نمازی نقش مؤثری داشتند از آيت الله حاج سيدابراهيم علوی، حجت الاسلام شيخ قاسم مهاجر و حاج شيخ علی مجتهدی تحت مدیریت آيت الله سيدعلی اصغر خويي می توان نام برد. آيت الله سيدابراهيم علوی (10) به صورت تمام وقت در اختيار طلاب بود، و نقش برجسته ای در پرورش طلاب علوم دینی داشت.
استاد قبله ای در مدرسه علمیه نمازی خوی زیر نظر اساتیدی چون دیلمقانی، ملاغلامعلی خادم الحسینی، شيخ حبيب فراعينی، آيت ا... سيدعلی اصغر خويی (11)، شيخ جابر فاضلی (12) پرورش یافت، و تا سال 1325 شمسی در مدرسه نمازی مشغول تحصیل و همزمان تدریس بود وی در خاطرات خود می گوید:"در مدرسه نمازی صرف مير را نزد آقای ديلمقانی خواندم، ايشان صرف مير را چنان به ما درس می داد كه بنده هنوز پس از64 سال تمام عبارت های صرف مير را حفظ هستم. او مدرس خيلی خوبی بود ولی حيف شد پدر و مادرش نگذاشتند برای ادامه تحصيل به قم برود و او مجبور شد به تبريز برود، اهل منبر شد و از ادامه تحصيل و پيشرفت علمی باز ماند. به هر حال، بعد از صرف مير، تصريف را نزد آخوند ملا غلامعلی خادم حسينی خواندم. او هم مدرس فاضلی بود. انموذج و صمديه را نزد حاج شيخ حبيب فراعينی و در دكه ايشان خواندم؛ مرد باتقوا و با ايمانی بود. سهم امام نمی گرفت، دكه ای درست كرده بود و گاهی برای مردم استخاره می كرد و پولی می گرفت و برای خودش كار می كرد. البته نماز هم داشت. شرايع لمعه را خدمت آيت ا... سيدعلی اصغر خويی نماينده آيت ا... العظمی سيدالوالحسن اصفهانی ،مرجع تقليد و آقای شيخ جابر فاضلی خواندم."(8)
حوزه علمیه قم:
مرحوم خلیل قبله ای درخاطرات خود علت مهاجرت به قم را چنین بیان می کند: "درس شرح لمعه ما كه تمام شد، آذربايجان سقوط كرد، يعنی توده ای ها با اسم ديگری به آنجا آمدند و پيشه وری آذربايجان را با كمك روس ها گرفت و ما به دردسر افتاديم. اوضاع از زمان رضاخان هم بدتر شد. فداييان آنها ما را اذيت می كردند و دائم می گفتند: شما جاسوس انگليس ها هستيد! بعد تصميم گرفتند همه طلبه ها را به سربازی ببرند. يادم هست كه آقا سيدابراهيم علوی جلو آنها را می گرفت و می گفت: اينها بايد درس بخوانند، اما آنها هر روز فشار بيشتری می آوردند. يكی از فداييان پيشه وری كه همسايه ما بود، يك روز مأمور جلب من شد، او به طور مخفيانه به من گفت: بهتر است از خوی بروی و گرنه تو را به سربازی می برند. من ديدم عدو شود سبب خير اگر خدا خواهد. اين بود كه تصمیم گرفتم به قم بروم. در قم ابتدا در حجره يكی از همشريانم مهمان شدم، بعد در دارالشفا با يك طلبه همدانی هم حجره شدم.
زندگینامه خلیل قبله ای خویی
بخش دوم : 1332 - 1325 شمسی (1372 -1365 قمری) شهرستان قم
مرحوم خلیل قبله ای خویی و مرحوم سید جعفر مرقاتی
بعد از مدتي آقای سید جعفر مرقاتی هم كه در مدرسه نمازی خوی دوست و هم درس من بود به آنجا آمد و سه نفر شديم. جای ما كوچك بود و ناچار اتاقی در خارج از حوزه در محله عشقعلی اجاره كرديم." (8) پس از استقرار در قم ابتدا در درس رسائل در محضر مرحوم آیت الله سلطانی(14) شرکت می نماید :" آن زمان رسائل را مرحوم آقای سلطانی پدر خانم مرحوم حاج احمد آقا خمینی به امر آيت الله العظمی بروجردی شروع كرده بود.اين درس فوق العاده خوب و شنيدنی بود." و سپس درس مکاسب و جلد اول کفایه را نزد مرحوم اقا میرزا محمد مجاهدی تبریزی کسب فیض می نماید. جلد دوم کفایه را نزد مرحوم آیت الله العظمی مرعشی نجفی(15) خوانده و در درس خارج مرحوم آیت الله العظمی حجت کوه کمری(16) شرکت می نماید. در علم اصول در قم در محضر آیت العظمی بروجردی (17)کسب فیض می نماید و همزمان در کلاس در مکاسب شیخ صادق فراحی نیز شرکت می کند ، سپس در محضر آیت العظمی امام خمینی به تحصیل اصول فقه می پردازد و همزمان در کلاس درس مرحوم محقق داماد (18) نیز شرکت نموده و از دانش این عالم وارسته بهره مند می گردد. مرحوم خلیل قبله ای خویی به مدت 9 سال در قم به امر تحصیل و تدریس می پردازد و سپس برای ادامه تحصیل و کسب فیض از اساتید حوزه نجف عازم نجف می گردد.(19)
حوزه علمیه نجف:
آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خویی در رجب سال 1367 ق برای زیارت مشهد سفری به ایران نموده، که در ایران استقبال شایانی از ایشان به عمل می آید. گزارش سفر ایشان در روزنامه استوار چاپ قم شماره 942 تاریخ 1328/12/2 بدین شکل نقل شده است:" خبر ورود معظم له که به قم رسید، هیجان دیگری در روحانیون و سایر طبقات ایجاد شد. لذا جمیع طبقات تعطیل و با استقبال شایانی مقدم شریفش را گرامی داشتند. عده زیادی تا اراک و سپس متناوبا از اراک تا شاه جمال به استقبال رفته بودند، حوزه علمیه و طبقات دیگر برای پذیرایی و عرض خیر مقدم مملو از جمعت بود، و در سلفچگان که در هفت فرسخی قم است، فضلای حوزه علمیه و علما و طلاب و برخی از طبقات دیگر و همچنین در «طرلاب» عده کثیری حضور داشتند، و از چند کیلومتری شاه جمال تا شاه جمال جمعیت کثیری مستقبلا با احساسات دینی پاک به استقبال شتافته بودند. در شاه جمال پذیرایی گرمی از طرف علمای عظام و تجار محترم از حضرت آیت الله بعمل آمد. پس از نیم ساعت توقف در آنجا، با مستقبلین به جانب شهر عزیمت نمودند. در شهر با احساسات غریبی از اهالی مواجه گشتند."
در این سفر خلیل قبله ای در شهر قم به دیدار ایشان مشرف می شود و از همان دیدار مجذوب مقام علمی و معنوی وی می گردد ، به همین منظور در سفر صرفا زیارتی که به نجف و کربلا در سال 1332 داشته به دیدار آیت الله العظمی خویی رفته و همین دیدار منجر می گردد که به مدت سه سال در محضر استاد تلمذ نماید. خلیل قبله ای در این باره در خاطرات خود می گوید:"حقيقت اين است كه من همراه با خانواده ام و به قصد زيارت به نجف رفتم، نه به قصد اقامت، ما حتی يك زيرانداز هم با خودمان همراه نبرده بوديم. تنها يك چمدان همراه داشتيم. بنا بود زيارت كنيم و به قم برگرديم؛ اما تقدير به گونه ديگری رقم خورد. بعد از زيارت، خدمت آیت الله العظمی خویی رفتيم. كيفيت برخورد آقای خويي مرا جذب ايشان كرد، بعد به خانه ايشان رفتيم. برخوردش خيلی مهربانانه و خوب بود و بعد پيشنهاد كرد آنجا بمانيم، ايشان يك بار به قم آمده بود و در آن سفر ديده بودم. بار دوم كه در نجف به ملاقاتشان رفتم، به من گفت: پير شده ای، برخوردش اين طور صميمانه بود. بعد به من گفت: می دانی كه من اهل تعارف نيستم، شما اينجا در نجف در خانه من بمانيد، مخدرات بروند با مخدرات و شما هم با من، مهربان بود. و علاقه خاصی به همشهريانش اهالی خوی داشت و خيلی عاطفی بود. به هر حال اين طور شد كه آنجا مانديم و ايشان دستور داد محلی برای ما پيدا كردند و ماندگار شديم. در نجف در درس فقه و اصول آيت العظمی خويی (20) حاضر شدم همزمان در درس اصول فقه آيت الله سید محسن حكيم (21) هم می رفتم. همچنین از محضر استاد آقا سيدعبدالهادی شيرازی (22) هم فیض بردم كه بعد از عمل جراحی چشم در تهران نابينا شده بود، اما با همان حالت درس می گفت و درس خوبی هم می گفت."(8)
خلیل قبله ای در سال1336 به طور موقت و براي ديدار دوستان و خويشان به ايران مراجعت می نماید ، اما بدلیل به هم خوردن اوضاع سیاسی عراق امکان بازگشت به نجف میسر نمی شود، اين بود كه مجدداً جهت ادامه تحصیل به قم باز می گردد.
زندگینامه خلیل قبله ای خویی
بخش سوم : 1336 - 1332 شمسی (1376 -1372 قمری) ، عراق - نجف
بلافاصله بعد از بازگشت از نجف در درس بزرگان حوزه قم حضرات آیات عظام امام خمینی ، محمدرضا گلپایگانی(23) ، سید کاظم شریعت مداری و علامه طباطبایی شرکت می نماید و همزمان در حوزه به تدریس درس مکاسب هم می پردازد. حضور مرحوم خلیل قبله ای خویی در قم ده سال بطول می انجامد ، لیکن در سال 1346 عازم تهران می شود(19)
خلیل قبله ایخلیل قبله ایخلیل قبله ایخلیل قبله ایخلیل قبله ایخلیل قبله ایخلیل قبله ایخلیل قبله ایخلیل قبله ایخلیل قبله ایخلیل قبله ایخلیل قبله ای
زندگینامه خلیل قبله ای خویی
بخش چهارم : 1346 - 1336 شمسی (1387 -1376 قمری) ، قم
اساتید مرحوم خلیل قبله ای در طول دوران تحصیل در خوی، قم، و نجف
عزیمت به تهران:
در تهران با توجه به شرایط آن زمان بیش از ده سال در مسجد کوچکی در بازار آل یاسین تهران بنام مسجد قبله به امر اقامه نماز و تبلیغ دین می پردازد و طی این مدت اولین اثر خود با عنوان علی (ع) و نامه هایش را در دو جلد منتشر می نماید. پس از آن در مدارس حوزه علمیه تهران همانند مدرسه مروی، مدرسه شهید بهشتی (سپهسالار )،مدرسه شیخ عبدالحسین، مدرسه علمیه خواهران کوثر ، مدرسه علمیه امام حسین در مسجد امام حسین تهران به تدریس علوم اسلامی می پردازد.(24)
در سال 1364 وزارت علوم جهت تکمیل ظرفیت اعضای هیات علمی خود فراخوان خبرگان بدون مدرك دانشگاهی میدهد. خلیل قبله ای در آن فراخوان ثبت نام می نماید. مرحوم آقاي دكتر احمد احمدی رئيس انتشارات سمت و عضو کمیته خبرگان بدون مدرک در این زمینه می گوید:"حاج آقا قبله ای با تواضع تمام در آن سن و سال امتحان دادند و وقتی من با ايشان صحبت كردم، ديدم عالم ارزشمندی است"، ایشان در دو مرحله، ابتدا برای فوق ليسانس و بعد دكتری رساله می نويسند و پس از تایید رساله دکتری توسط وزارت فرهنگ و آموزش عالی برای تدريس به عنوان عضو هيأت علمی دانشگاه علوم قضايی (25) انتخاب می گردند. از آن زمان مرحوم خلیل قبله ای خویی ضمن تدریس رسمی در دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، در دانشگاه تهران، علامه طباطبایی، تربیت مدرس، امام صادق(ع)، دانشگاه تقریب مذاهب و دانشگاه ازاد اسلامی بعنوان استادمدعو مشغول بتدریس می گردد.(26) وی به همراه آیت الله العظمی شاهرودی (ره) عضو هیات موسس دانشگاه عدالت نیز بوده است.(27)
زندگینامه خلیل قبله ای خویی
بخش پنجم : 1395 - 1346 شمسی (1437 -1387 قمری) ، تهران
آیت الله خلیل قبله ای در 31 تیرماه سال 1395 بر اثر ناراحتی ریوی دعوت حق را لبیک گفت و به دیار باقی شتافت و پیکرش در دارالرحمه آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی به خاک سپرده شد.
