۱- دانشگاه تهران ، dadkhah۶۳@gmail.com
۲- دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری
چکیده: 
قسامه در فقه اسلامی روشی خاص برای اثبات دعوا در دعاوی مرتبط با جنایات بر نفس و عضو به شمار میآید. با وجود اتفاقنظر در اصل مشروعیت این شیوه قضایی، در برخی از جوانب آن ابهاماتی دیده میشود. از جمله این موارد، جایگاه زنان در قسامه است که در آثار فقهی بحث چندانی از آن به میان نیامده است. در این بین، برخی فقها سوگند زنان را معتبر دانستهاند و در مقابل، دیگران مرد بودن را شرط اعتبار قسامه به حساب آوردهاند و به طور معمول میان جایگاه مدعی یا مدعیعلیه و جایگاه اقربا تفکیک کرده، عدم پذیرش سوگند زنان را به جایگاه اقربا اختصاص دادهاند. دیدگاه اخیر در قانون مجازات اسلامی (مواد 336، 337 و 338) نیز بازتاب یافته است. پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی، چنین نتیجه میگیرد که شرط رجولیت در قسامه، مبتنی بر دلیل معتبری نیست و ذکر واژگان مختصّ مردان در مستندات قسامه، که دلیل اصلی این دیدگاه قلمداد میشود، از باب تغلیب است و امکان الغای خصوصیت از وصف رجولیت در آنها وجود دارد. بر این اساس شمول ادلّه مشروعیت قسامه، سوگند زنان را همانند مردان دربرمیگیرد و از این جهت تفاوتی نیز میان جایگاههای یادشده وجود ندارد.
