ضمان در صدور و اجرای احکام منجر به سلب حیات
ضمان در صدور و اجرای احکام منجر به سلب حیات
نویسندگان
1 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
2 دانشیار گروه حقوق، دانشکدۀ اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
3 مربی گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
چکیده
بین فقها پیرامون ضمان یا عدم ضمان در برابر مرگ محکوم‌علیه و کیفر اضافی که در مرحلۀ صدور یا اجرای حکم بر وی تحمیل شده، پرسش‌های اساسی و اختلاف‌‌های آشکاری مطرح شده است: مشهور فقها با استناد به قاعدۀ «لا دیه لمن قتله الحد أو القصاص» قائل به هدر بودن خون فرد شده‌اند، شماری نیز عدم ضمان را با استناد به برخی عمومات، مقیّد به عدم تجاوز در مجازات دانسته و معدودی نظیر شیخ مفید قائل به تفکیک حقوق‌الله از حقوق‌الناس شده‌اند. این تشویش آراء بین علما، به قانون مجازات اسلامی هم سرایت کرده و تناقضاتی در برخی مواد قانونی دیده می‌شود که شایسته بررسی است. مطالعۀ حاضر با روش توصیفی‌تحلیلی به نقد و بررسی هر دیدگاه به‌همراه مستندات آن‌ها و تحلیل مواد قانونی می‌پردازد. نظر مختار نگارندگان بر ثبوت مطلق حکم ضمان درمقابل مجازات منجر به سلب‌حیات در‌جایی است که سرایت جراحت مستند به تفریط محکوم‌علیه نباشد. این مدّعا مستند به حاکمیت ادلۀ حرمت خون مسلم بر سایر ادله، عمومات باب قتل و نیز موافق با دیدگاه محقّق خوانساری در یکی از احتمالات خود بوده و مطابق با نصّ صریح مادۀ 13 قانون مجازات اسلامی به‌همراه تبصرۀ مادۀ 185 همان قانون است. بر اساس قانون، سلب حیات ناشی از مجازات، درصورتی‌که مسبوق به اعلام قاضی اجرای مجازات به دادگاه باشد، ضمان را از وی برمی‌دارد.
